โครงการการจัดการเทคโนโลยีและนวัตกรรมเชิงบูรณาการจากไม้ผล/ประมง/ปศุสัตว์ : ทางเลือกใหม่ให้เกษตรกรสวนยางในเขตพื้นที่ริมแม่น้ำโขง

ชื่อโครงการ	โครงการการจัดการเทคโนโลยีและนวัตกรรมเชิงบูรณาการจากไม้ผล/ประมง/ปศุสัตว์ : ทางเลือกใหม่ให้เกษตรกรสวนยางในเขตพื้นที่ริมแม่น้ำโขง
สถาบันอุดมศึกษาหลัก	มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ วิทยาเขตเฉลิมพระเกียรติ
หน่วยงานหลัก	คณะทรัพยากรธรรมชาติและอุตสาหกรรมเกษตร
หน่วยงานร่วม	คณะทรัพยากรธรรมชาติและอุตสาหกรรมเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ วิทยาเขตเฉลิมพระเกียรติ จังหวัดสกลนคร 310 หมู่ 3 ตำบลเชียงเครือ อำเภอเมือง จังหวัดสกลนคร 47000
ชื่อชุมชน	ต.เซกา อ.เซกา จ.บึงกาฬ,ต.วังหลวง อ.เฝ้าไร จ.หนองคาย,ต.โนนตาล อ.ท่าอุเทน จ.นครพนม,ต.ชะโนดน้อย อ.ดงหลวง จ.มุกดาหาร,ต.สุวรรณคาม อ.นิคมน้ำอูน จ.สกลนคร
ชื่อผู้รับผิดชอบ	ผศ.สิทธิชัย ฮะทะโชติ , ผศ.ดร.เกตุนภัส ศรีไพโรจน์, ดร.พิชาศิษฐ์ แสงเมฆ
ที่อยู่ผู้รับผิดชอบ	มูลนิธิปิดทองหลังพระ, คณะประมง มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์, สถานีวิจัยประมงกำแพงแสน, ศุนย์เทคโนโลยีชีวภาพเกษตร
ชื่อผู้ร่วมโครงการ/สาขา	ผศ.สิทธิชัย ฮะทะโชติ , ผศ.ดร.เกตุนภัส ศรีไพโรจน์, ดร.พิชาศิษฐ์ แสงเมฆ, ดร.สุขกฤช นิมิตรกุล, นาย ณัฐพงษ์ ปานขาว, นาย โพธิ์ฆินทร์ โทนแก้ว, นาย พัฒนา เชื้อกะโซ่, นางสาว ชลธิชา ชอบประดิษฐ์, นางสาว นิยาดา อุ่มภูธร, นางสาว ธารทิพย์ ปัตตะละโพธิ์
การติดต่อ	0897109757
ปี พ.ศ.	2562
ระยะเวลาดำเนินโครงการ	1 ตุลาคม 2561 - 30 กันยายน 2562
งบประมาณ	1,500,000.00 บาท

จังหวัด	อำเภอ	ตำบล	ลักษณะพื้นที่
มุกดาหาร	ดงหลวง	ชะโนดน้อย
นครพนม	ท่าอุเทน	โนนตาล	ชนบท
บึงกาฬ	เซกา		ชนบท
หนองคาย	เฝ้าไร่		ชนบท
สกลนคร	นิคม น้ำอูน	สุวรรณคาม	ชนบท

ข้อมูลพื้นฐาน

สภาพแวดล้อมทั่วไปของเกษตรกรในเขตพื้นที่ 5 จังหวัด หนองคาย,บึงกาฬ,นครพนม,มุกดาหารและสกลนคร พบว่าการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำเป็นตัวเลือกที่น่าสนใจของเกษตรกรเป็นอย่างมาก เนื่องด้วยพื้นที่การปลูกยางพารานั้นมักจะมีแหล่งเก็บน้ำที่มีน้ำตลอดทั้งปีอยู่แล้ว กอรปกับ วงรอบการเลี้ยงของสัตว์น้ำจืดยังมีระยะที่สั้นทำให้มีรายได้สม่ำเสมอ วัตถุดิบและอาหารในการเลี้ยงก็สามารถหาได้ง่ายในพื้นและมีราคาถูก อีกทั้งความต้องการของตลาดในพื้นที่ที่มีค่อนข้างสูง

ข้อมูลศักยภาพ/ทรัพยากร

ข้อมูลศักยภาพ/ทรัพยากรของเกษตรกร ทั้ง 5 จังหวัด ส่วนใหญ่มีบ่อเก็บกังน้ำอยู่แล้วแต่ไม่ได้เลี้ยงปลาเพื่อขาย ถ้าได้รับการปรับปรุงก็จะมีความเหมาะสมที่จะเลี้ยงปลานิล ปลาหมอ ปลาดุก ซึ่งเป็นปลาที่หาง่าย เลี้ยงง่าย โตเร็ว ขายได้ราคาดี ตรงกับความต้องการของตลาดชุมชน

ข้อมูลประเด็นปัญหา

จากการออกสำรวจพื้นที่ของนักวิจัยพบว่าพื้นที่ในบริเวณจังหวัดเป้าหมายนั้น มีคุณภาพน้ำเหมาะสมกับการเลี้ยงปลา ขาดแต่เพียงค่าความเป็นด่าง (alkalinity) ที่มีค่าต่ำกว่าระดับที่เหมาะสมในช่วง 75-200 mg/l as CaCO3 (Wurts and Durborow, 1992) โดยพบว่าค่าความเป็นด่างจะอยู่ที่เฉลี่ยประมาณ 30-40 mg/l as CaCO3 ทั้งนี้ค่า alkalinity ในช่วงที่เหมาะสม มีคุณสมบัติต้านทานการเปลี่ยนแปลงของ pH ในแหล่งน้ำ ช่วยในการเจริญเติบโตของอาหารธรรมชาติ การเพิ่มค่า alkalinity สามารถทำได้โดยการเติมวัสดุปูน (CaCO3) หรือโดโลไมด์ (CaMg(CO3)2) การสะสมซากสารอินทรีย์ที่พื้นบ่อก็เป็นอีกสาเหตุหนึ่งของค่า alkalinity ที่ต่ำเนื่องจากการย่อยสลาย

ข้อมูลความต้องการเชิงพื้นที่

เกษตรกรชาวสวนยางพาราที่ได้รับการถ่ายทอดเทคความรู้เทคโนโลยีและนวัตกรรมการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำสามารถที่จะนำองค์ความรู้ไปปรับใช้ในการสร้างรายได้เสริมจากการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำอย่างเหมาะสมเต็มตามศักยภาพของพื้นที่ มีระบบการแก้ปัญหาตามหลักวิชาการ เข้าถึงเทคโนโลยีที่เหมาะสมและสามารถประยุกต์ใช้ได้อย่างมีประสิทธิภาพ ทำให้เกษตรกรมีชีวิตความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น มีรายได้ครัวเรือนสูงขึ้น มีการใช้ประโยชน์พื้นที่สวนยางพาราให้เกิดประโยชน์สูงสุดอย่างยั่งยืน

โครงการมีจุดมุ่งหมายที่จะถ่ายทอดความรู้พื้นฐานและนำเทคโนโลยีตลอดจนนวัตกรรมการเลี้ยงสัตว์น้ำเข้าไปช่วยเพิ่มประสิทธิภาพ ยกระดับรายได้และคุณภาพชีวิตของเกษตรกรชาวสวนยาง โดยใช้การถ่ายทอดของผู้เชี่ยวชาญในการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำหลากหลายสาขา เช่นการเตรียมสถานที่เลี้ยง การทำอาหารสัตว์น้ำเบื้องต้น ความรู้ความเข้าใจในพฤติกรรมเบื้องต้นของสัตว์น้ำ การเข้าถึงลูกพันธุ์ที่ได้คุณภาพราคาถูก ตลอดจนมีการติดตามการเลี้ยง มีระบบให้คำปรึกษาผ่านทางแอพลิเคชั่น การตรวจวิเคราะห์คุณภาพน้ำ การป้องกันรักษาโรค การจดบันทึกการเลี้ยง และการคำนวณต้นทุนผลตอบแทน เป็นต้น

ภายการดำเนินโครงการจะนำเอาเทคโนโลยีด้านการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำอย่างง่าย เช่น เทคโนโลยีการใช้ปูนและปุ๋ยสั่งตัดในการเตรียมบ่อเลี้ยง เทคโนโลยีการตรวจวิเคราะห์น้ำอย่างง่าย เทคโนโลยีการสร้างอาหารธรรมชาติในบ่อเลี้ยงเพื่อลดต้นทุนการเลี้ยง เป็นต้น ไปถ่ายทอดให้กับเกษตรกรในพื้นที่ 5 จังหวัด ผ่านการบูรณาการการจัดการเรียนการสอน ผลที่ได้จาการทำวิจัยในพื้นที่เพื่อแก้ปัญหาเร่งด่วนของพื้นที่ และมีการบริการวิชาการเพื่อให้เกิดประโยชน์สูงสุดกับพี่น้องเกษตรกรที่สนใจในการเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำ มุ่งเน้นการจัดการเรียนการสอนแบบ Active learning เรียนรู้ผ่านปัญหาที่พบเจอในหน้างานจริง โดยมีอาจารย์คอยเป็นโค้ชให้นิสิตในการลงพื้นที่คอยดูแลเกษตรกรที่ร่วมโครงการ

	คุณค่าที่เกิดขึ้น	ผลที่เกิดขึ้น
1	เกิดความรู้ หรือ นวัตกรรมชุมชน
2	เกิดการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมที่เอื้อต่อสุขภาพ
3	การสร้างสภาพแวดล้อมที่เอื้อต่อสุขภาพ (กายภาพ สังคม และเศรษฐกิจ)
4	การพัฒนานโยบายสาธารณะที่เอื้อต่อสุขภาวะ
5	เกิดกระบวนการชุมชน
6	มิติสุขภาวะปัญญา / สุขภาวะทางจิตวิญญาณ