สถาบันนโยบายสาธารณะ (สนส. ม.อ.)

1.กรอบการประเมิน 2.สร้างแนวทางการดำเนินงานพัฒนาการทำเกษตรกรรมยั่งยืน เริ่มจากทำข้อมูลพื้นฐานของท้องถิ่นเป็นแนวทางในการพัฒนาการเกษตรและด้านอื่นๆ 3.ประชุมกลุ่มทำ swot เพื่อรู้จักตนเอง

"ละหา" เป็นหมู่บ้านที่อยู่ในอำเภอแว้ง จังหวัดนราธิวาส มีประชากรประมาณ 1800 คนชาวบ้านส่วนใหญ่เคยประกอบอาชีพปลูกข้าว โดยในอดีตที่นาอยู่ในสภาพทุ่งนาร้าง ในปี 2549 ได้มีการฟื้นฟูทำนาอีกครั้งด้วยเหตุผลหลายประการหลังจากที่มีแนวคิดต้องการที่จะฟื้นนาร้างอีกครั้งในบรรดาเยาวชนทั้งหมดมีแกนนำเยาวชนหนึ่งคนที่จบการศึกษาระดับปัญญาตรีจากมหาลัยราชภัฎยะลาชื่อนายมูฮัมหมัด บิง ซึ่งเป็นนักศึกษาที่เรียนจบจากสายเกษตร มีความมุ่งมั่นและได้พยายามเริ่มต้นจากการรวมกลุ่มเพื่อนๆ เยาวชนให้ลุกขึ้นมาปลูกข้าวอีกครั้งเมื่อมีสมาชิกที่มีความฝันเหมือนกันเป็นกลุ่มเยาวชนในรุ่นเดียวกันแต่ยังขาดประสบการณ์การทำนาจึงหาทางออกด้วยการเข้าไปขอคำปรึกษาและเรียนรู้ขั้นตอนการทำนาจากนักปราชญ์ชื่อนายดุลเลาะสะอะและได้พูดคุยถึงสภาพปัญหาต่างๆทำให้กลุ่มเยาวชนรู้สึกมั่นใจอีกครั้งและได้ไปเชิญชวนชาวบ้านและผู้อาวุโสที่มีประสบการณ์การทำนาในหมู่บ้านโดยพื้นฐานเยาวชนของหมู่บ้านละหาสามารถรวมกลุ่มกันไม่ยากเนื่องจากเยาวชน ส่วนใหญ่มีจิตอาสาเรื่องช่วยเหลือเต็มที่มากเกิดการรวมกลุ่มและได้นัดประชุมอย่างไม่เป็นทางการบ่อยครั้งที่ประเด็นสนทนาพูดคุยเกี่ยวกับการฟื้นฟูนาร้างพูดถึงราคาข้าวสารที่สูงขึ้นและราคายางที่ตกต่ำเพื่อให้เยาวชนในกลุ่ม มีความตระหนักและมีความต้องการปลูกข้าวจนตกผลึกทางความคิดและนำไปสู่การจับมือโรงปฎิบัติการทำนาร่วมกันกลุ่มเยาวชนชาวหน้าบ้านละหาได้ยืนหยัดและเสนอแนวทางร่วมกันด้วยกับการพัฒนาท้องถิ่นริเริ่มกลับมาปลูกข้าวเพื่อฟื้นฟูนาที่เคยร้างมา 20 กว่าปีกันอีกครั้งแต่ด้วยกับการเป็นเยาวชนที่ยังไม่มีรายได้เป็นหลักเป็นแหล่งจึงต้องอาศัยหน่วยงานในท้องถิ่นเพื่อเป็นแหล่งสนับสนุนกลุ่มหลังจากได้รับคำแนะนำจากสมาชิกองค์กรการบริหารส่วนตำบลแว้ง กลุ่มเยาวชนได้คัดเลือกชาวบ้านที่ประสงค์ทำนาเพื่อรวบรวมรายชื่อพร้อมกับชุมชนที่แต่งตั้งประธาน รองประธาน เลขา และเหรัญญิก เริ่มทำงานครั้งแรกในปี พ.ศ.2549 ในปี 2551 มีโครงการของศูนย์อำนวยการบริหารจังหวัดใช้แดนภาคใต้โดยมีเกษตรอำเภอเป็นผู้ทำโครงการได้รับการสนับสนุนงบประมาณ 330,000 บาท มีการประชุมสมาชิกโดยจะนำเงินไปซื้อที่ดิน และเครื่องสีข้าว ปัจจุบันโรงสีข้าวของกลุ่มเยาวชนบ้านละหาได้ดำเนินงานเป็นที่เรียบร้อยแล้วสถานที่ตั้งอยู่ตรงข้ามบ้านผู้ใหญ่บ้าน และเป็นโรงสีข้าวที่ให้บริการชาวนาจากพื้นที่อื่นด้วยสามารถมาใช้สิทธิ์เข้าได้และมีค่าใช้จ่ายเงินส่วนนี้จะเป็นเงินกองกลาง มีการเริ่มโครงการพัฒนาโรงเรียนชาวนาและการยกระดับเป็นนาอินทรีย์ เนื่องจากเหตุผลหลายประการอาทิเช่นสภาพเศรษฐกิจที่ไม่ดีนักชาวบ้านจะต้องมีเวลาเพื่อทำอาชีพหลายอย่างเพื่อเลี้ยงดูครอบครัวเช่นกรีดยางสร้างบ้านและทำสวน ประกอบ กับเหตุผลขาดน้ำ การก่อรูปโรงเรียนชาวนาบ้านละหานกลายเป็นศูนย์รวมตัวของกลุ่มชาวนาบ้านละหาในกิจกรรมต่างๆเช่นเป็นพื้นที่พูดคุยเกี่ยวกับสภาพปัญหาของกลุ่มชาวนา โรงเรียนชาวนาถือเป็นศูนย์กลางประสานงานระหว่างภาครัฐ เพื่อให้หน่วยงานสามารถสนับสนุนทั้งงบประมาณและความรู้เกี่ยวกับเกษตรทฤษฎีใหม่ อยู่แบบพอเพียงทำให้มีการขยายพื้นที่จาก 8 ครัวเรือนมาเป็น 32 ครัวเรือน